News Portal

  • नेपालको जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ९२ हजार ४ सय ८०

    भक्तपुरपोस्ट संवाददाता भक्तपुर, १२ माघ २०७८
    १२३९ पटक
    censusभक्तपुर, १२ माघ २०७८

    नेपालको जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ९२ हजार ४ सय ८० पुगेको छ । केन्द्रीय तथ्यांक विभागले नयाँ जनगणना अनुसार उक्त जनसंख्या सार्वजनिक गरेको हो ।

    केन्द्रीय तथ्यांक विभागले एक महिनाअघि सम्पन्न १२ औँ राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक विवरण सार्वजनिक गर्दै महिलाको संख्या १ करोड ४९ लाख १ हजार १ सय ६९ रहेको र पुरुषको संख्या १ करोड ४२ लाख ९१ हजार ३ सय ११ रहेको जनाएको छ ।

    प्रारम्भिक विवरण अनुसार नेपालको जनसंख्या वृद्धिदर ०.९३ प्रतिशत रहेको छ । यो वृद्धिदर ८० वर्ष यताकै कम हो । अघिल्लो जनगणनामा नेपालमा १.३५ प्रतिशत जनसंख्या वृद्धिदर रहेको थियो। तथ्यांक विभागका अनुसार पछिल्लो १० वर्षमा २७ लाख जनसंख्या वृद्धि भएको छ । अघिल्लो जनगणनाको तुलनामा भक्तपुरको जनसङ्ख्या वृद्धिदर सबैभन्दा बढी र रामेछापको जनसङ्ख्या सबैभन्दा घट्दो दरमा रहेको पाइएको छ ।

    जनगणनाको स्थलगत कार्य पहिलो चरणको गत २०७८ भदौ ३० देखि असोज १८ र दोस्रो चरणको २०७८ कात्तिक २५ देखि मङ्सिर ९ गतेसम्म भएको थियो । प्रदेशगतरुपमा मधेश प्रदेशको जनसङ्ख्या सबैभन्दा बढी छ भने कर्णाली प्रदेशको कम देखिएको छ। जिल्लागत रूपमा राजधानी काठमाडौँमा सबैभन्दा बढी प्रति वर्ग किमीमा ५,१०८ जना बसोबास गर्ने गरेको र मनाङमा एक वर्ग किमीमा जम्मा ३ जना बसोबास गरेको देखिएको छ । नेपालको संविधान, २०७२ पछि मुलुकमा भएको पहिलो जनगणनाको प्रारम्भिक नतिजा सार्वजनिक भएको हो । २०६८ को जनगणनामा दुई करोड ६४ लाख ९४ हजार ५०४ जनसंख्या रहेको थियो ।

    यस्तो छ केन्द्रीय तथ्यांक विभागले जारी गरेको राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक तथ्यांक

    नेपालको जनसंख्या र जनसंख्या वृद्धिदर

    राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजाअनुसार नेपालको जनसंख्या २,९१,९२,४८० जना पुगेको छ, जुन दश वर्षअघि (२०६८ साल) को जनसंख्या २,६४,९४,५०४ को तुलनामा २६,९७,९७६ ले बढी देखिन्छ ।

    दश वर्षमा नेपालको जनसंख्या १०.१८ प्रतिशत बढेको देखिन्छ ।

    विगत दश वर्षको सरदर बार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर ०.९३ प्रतिशत देखिन्छ । वि.सं. २०५८ देखि २०६८ सम्मको दश वर्षमा सरदर वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर १.३५ प्रतिशत रहेको थियो ।

    जनगणना घर र परिवार संख्या

    राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार नेपालमा जम्मा ५६,४३,९४५ वटा जनगणना घरहरु रहेका छन् ।

    उक्त जनगणना घरहरुमा बसोवास गर्ने परिवार संख्या ६७,६१,०५९ छ ।

    २०७८ मा जनगणना घर र परिवारको अनुपात १:१.२० रहेको देखिन्छ अर्थात् प्रत्येक १०० वटा जनगणना घरमा औसतमा १२० परिवारहरू बसोबास गर्दछन् ।

    २०६८ को जनगणनामा घर र परिवारको अनुपात १:१.१८ थियो ।दश वर्षअघिको परिवार सङ्ख्या ५४,२७,३०२ रहेकोमा यस अवधिमा जम्मा १३,३३,५३१ (२४.५७ प्रतिशत) परिवार थप भएको देखिन्छ ।

    परिवारको आकार

    प्रदेशगत आधारमा परिवारमा औसत सदस्य सङ्ख्या गण्डकी प्रदेशमा सबैभन्दा कम (३.६६ जना) र मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा बढी (५.१५ जना) रहेको छन् जुन २०६८ सालमा क्रमशः ४.१६ र ५.८० जना रहेको थियो जिल्ला अनुसार परिवारको आकार सबैभन्दा सानो दोलखामा प्रति परिवार औसत ३.४१ जना सदस्य रहेका छन् भने रौतहट, बारा, कपिलवस्तुमा औसत परिवार ५.५० जनाभन्दा बढी देखिन्छन् ।

    गत दश वर्षमा प्रतिपरिवार सदस्य सङ्ख्यामा कमी आएको देखिन्छ । २०७८ मा प्रति परिवार ४.३२ जना सदस्य रहेको देखिन्छ जुन २०६८ मा ४.८८ थियो ।

    शहरी क्षेत्रको परिवारमा सालाखाला ४.२५ जना रहेका छन् भने ग्रामीण क्षेत्रमा ४.५५ जना रहेका देखिन्छ जुन दश वर्षअघि क्रमशः ४.३२ जना र ५.०२ जना थियो ।

    भौगोलिक क्षेत्रअनुसार हेर्दा हिमाली क्षेत्रमा सालाखाला ४.२७, पहाडमा ३.९५ र तराई क्षेत्रमा ४.६५ जना प्रतिपरिवार रहेको देखिन्छ ।

    परिवारमा अनुपस्थित (विदेशमा अक्सर बसोबास गर्ने) जनसंख्या

    जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार जम्मा २१,६९,४७८ व्यक्तिहरु नेपालको परिवारबाट अनुपस्थित भई अक्सर विदेशमा बसोवास गरेका देखिन्छन् जसमध्ये १७,६३,३१५ पुरूष (८१.२८ प्रतिशत) र ४,०६,१०३ महिला (१८.७२ प्रतिशत) रहेका छन् ।

    दश वर्षअघि २०६८ सालमा घरपरिवारमा अनुपस्थित (विदेशमा अक्सर बसोवास गर्नेहरू) सङ्ख्या १९,२१,४९४ थियो, जसमध्ये पुरूष १६,८४,०२९ (८७.६४ प्रतिशत) र महिला २,३७,४०० (१२.३६ प्रतिशत) थिए ।

    २०६८ को तुलनामा २०७८ मा विदेशिने महिलाहरुको संख्या ७१.०९ प्रतिशतले बढेको देखिन्छ ।

    भौगोलिक क्षेत्रअनुसार विदेश अनुपस्थित जनसंख्याको विश्लेषण गर्दा तराईबाट १०,६५,९६९, पहाडबाट ९,८४,८९६ र हिमालबाट १,१८,६१३ रहेका देखिन्छन् ।

    भौगोलिक क्षेत्र अनुसार जनसंख्या वितरण

    भौगोलिक क्षेत्रअनुसार जनसंख्याको वितरणमा तराई क्षेत्रको अंश विगत २०६८ सालको तुलनामा २०७८ मा वृद्धि भएको देखिएको छ ।

    २०६८ सालको जनगणनामा तराईमा कुल जनसंख्याको ५०.२७ प्रतिशत हिस्सा रहेकोमा २०७८ मा वृद्धि भई ५३.६६ प्रतिशत पुगेको छ ।

    हिमाली क्षेत्रमा कुल जनसंख्याको ६.७३ प्रतिशत अंश रहेकोमा २०७८ मा केही कम भई ६.०९ प्रतिशत रहेको देखिन्छ ।

    पहाडी क्षेत्रमा २०६८ मा ४३.०१ प्रतिशत रहेकोमा हाल (२०७८ मा) ४०.२५ प्रतिशतमा झरेको छ ।

    प्रदेश अनुसार जनसंख्या वितरण

    राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार प्रदेशगत रुपमा जनसंख्याको वितरण हेर्दा सबैभन्दा धेरै जनसंख्या मधेश प्रदेशमा २०.९९ प्रतिशत र सबैभन्दा कम कर्णाली प्रदेशमा ५.८१ प्रतिशत रहेको छ ।

    बागमती प्रदेशमा दोस्रो ठूलो जनसंख्या (२०.८४ प्रतिशत) रहेको छ जुन गत २०६८ को जनगणनामा २०.८७ प्रतिशत थियो ।

    २०७८ मा जनसंख्याको आकारको हिसाबले तेश्रो, चौथो, पाँचौ र छैठौं क्रमशः लुम्बिनी, प्रदेश १, सुदुरपश्चिम र गण्डकी प्रदेश रहेका छन् ।

    गत जनगणनाको तुलनामा मधेश प्रदेश र लुम्बिनी प्रदेश बाहेक सबै प्रदेशको कुल जनसंख्यामा हिस्सा घटेको देखिन्छ ।

    प्रदेश अनुसार जनसंख्या वृद्धिदर र परिवर्तन

    गत दश वर्षको अवधिमा सबैभन्दा धेरै लुम्बिनी प्रदेशमा १३.८९ प्रतिशत र सबैभन्दा कम गण्डकी प्रदेशमा ३.१६ प्रतिशतले जनसंख्या थप भएको छ ।

    मधेश प्रदेश र लुम्बिनी प्रदेशमा राष्ट्रिय औसत भन्दा बढीले, गण्डकी प्रदेश, कर्णाली प्रदेश र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा राष्ट्रिय औसत भन्दा कम र बाग्मती प्रदेश र प्रदेश १ मा राष्ट्रिय औसतको हाराहारीमा जनसंख्या थप भएको देखिन्छ ।

    प्रदेशगत रुपमा २०६८ देखि २०७८ को एक दशकको वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर र जनसंख्या परिवर्तन हेर्दा ७ वटा प्रदेशहरूमध्ये सबैभन्दा बढी लुम्बिनी प्रदेशमा १.२५ प्रतिशत र सबै भन्दा कम गण्डकी प्रदेशमा ०.३० प्रतिशतले वार्षिक जनसंख्या वृद्धि भएको देखिन्छ ।

    दोस्रो धेरै वार्षिक जनसंख्या बृद्धिदर हुने प्रदेशमा मधेश प्रदेश रहेको छ जसको वृद्धिदर १.२० प्रतिशत छ । अन्य प्रदेशको वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर १.०० प्रतिशत भन्दा कम नै रहेको देखिन्छ ।

    ग्रामीण/शहरी जनसंख्या वितरण

    नेपाल सरकारबाट घोषित २९३ वटा नगरपालिकामा रहेको जनसंख्यालाई शहरी क्षेत्रको जनसंख्या र सो बाहेकको ४६० गाउँपालिकामा रहेको जनसंख्यालाई ग्रामीण क्षेत्रको जनसंख्या मानी ग्रामीण तथा शहरी जनसंख्याको तालिकीकरण गरिएको छ ।

    २०७८ सालको जनगणनामा शहरी जनसंख्या ६६.०८ प्रतिशत पुगेको छ भने ग्रामिण जनसंख्या ३३.९२ प्रतिशत पुगेको छ ।

    २०६८ सालको जनगणनाको समयमा ५८ वटा मात्र नगरपालिका रहेकोले सोही अनुसार शहरी जनसंख्याको विश्लेषण गरिएको थियो । जसअनुसार राष्ट्रिय जनगणना २०६८ मा १७.०७ प्रतिशत शहरी जनसंख्या र ८२.९३ प्रतिशत ग्रामिण जनसंख्या रहेकोमा संघीय संरचनापछि स्थानीय तहलाई शहरी र ग्रामीण क्षेत्र अनुसार वर्गिकरण गरी २०६८ सालको जनसंख्यालाई समायोजन गर्दा शहरी जनसंख्या ६३.१९ प्रतिशत र ग्रामिण जनसंख्या ३६.८१ प्रतिशत पुगेको थियो ।

    जिल्लाअनुसार जनसंख्या र लैंगिक अनुपात

    नेपालका ७७ जिल्लाहरूमध्ये सबैभन्दा धेरै जनसंख्या काठमाडौं जिल्लामा २०,१७,५३२ जना र सबैभन्दा कम जनसंख्या मनाङ जिल्लामा ५,६४५ जनाको अक्सर बसोवास रहेको छ ।

    मोरङ, रूपन्देही, झापा र सुनसरी जिल्ला क्रमशः दोस्रो, तेस्रो, चौथो र पाँचौं धेरै जनसंख्या भएका जिल्लाहरू हुन् ।

    कम जनसंख्या भएका जिल्लातर्फ मुस्ताङ, डोल्पा, रसुवा र हुम्ला क्रमशः दोस्रो, तेस्रो, चौथो र पाँचौं स्थानमा पर्दछन् ।

    जिल्ला अनुसार हेर्दा सबैभन्दा बढी लैंगिक अनुपात मनाङ जिल्लाको १३० र सबैभन्दा कम लैंगिक अनुपात प्यूठान जिल्लाको ८२ छ ।

    जिल्ला अनुसार जनसंख्याको वार्षिक वृद्धिदर र परिवर्तन

    जिल्लागत रूपमा जनसंख्या वृद्धिदरको विश्लेषण गर्दा अधिकांश हिमाली र पहाडी जिल्लाहरूको वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर ऋणात्मक देखिन्छ भने तराईका सबै जिल्लाहरुको जनसंख्या वृद्धिदर धनात्मक देखिन्छ ।

    जिल्लागत वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदरलाई हेर्दा हिमाली र पहाडी क्षेत्रका ३२ वटा जिल्लामा वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर ऋणात्मक देखिएको छ जुन गत २०६८ को जनगणना अनुसार २७ वटा जिल्लामा ऋणात्मक देखिएको थियो ।

    सबैभन्दा धेरै वार्षिक वृद्धिदर भक्तपुर जिल्लामा (३.३२ प्रशित) र सबैभन्दा कम रामेछाम जिल्लामा (—१.६५ प्रतिशत) रहेको छ ।

    सवैभन्दा कम जनसंख्या बृद्धि हुने अन्य ४ जिल्लामा खोटाङ, मनाङ, भोजपुर र तेह्रथुम जिल्ला रहेका छन् भने सबैभन्दा धेरै जनसंख्या बृद्धिदर भएका अन्य ४ जिल्लामा रुपन्देही, चितवन, बाँके र सुनसरी जिल्ला रहेका छन् । हिमाली जिल्लाहरूमध्ये मुगु जिल्लामा सबैभन्दा बढी (१.८० प्रतिशत) वार्षिक जनसंख्या बृद्धिदर देखिन्छ ।

    स्थानीय तह अनुसारको जनसंख्या वितरण (गाउँपालिका)

    गाउँपालिकातर्फ सबैभन्दा धेरै जनसंख्या भएका ५ गाउँपालिकाहरुमा बाँके जिल्लाको बैजनाथ, राप्तीसोनारी र खजुरा, रुपन्देही जिल्लाको मायादेवी र कपिलवस्तु जिल्लाको मायादेवी हुन् ।

    सबैभन्दा कम जनसंख्या भएका ५ गाउँपालिकाहरुमा मनाङ जिल्लाको नार्पा भूमी, मुस्ताङ्ग जिल्लाको लो–घेकर दामोदरकुण्ड, मनाङ जिल्लाको मनाङ ङिस्याङ र नासोँ गाउँपालिका पर्दछन् ।

    सबैभन्दा धेरै जनसख्या बाँके जिल्लाको बैजनाथ गाउँपालिकामा ७०,३१५ र सबैभन्दा कम जनसंख्या भएको मनाङ जिल्लाको नार्फाभूमि गाउँपालिकामा ४४२ रहेको छ ।

    १० हजार भन्दा कम जनसंख्या हुने गाउँपालिकाको संख्या ४६ रहेको छ भने ५० हजार भन्दा बढी जनसख्या हुने गाउँपालिकाको संख्या १५ वटा रहेको छ ।

    स्थानीय तह अनुसारको जनसंख्या वितरण (नगरपालिका)

    राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार शहरी क्षेत्र वा नगरपालिकाहरूमध्ये सबैभन्दा धेरै जनसंख्या भएका ५ नगरपालिकाहरुमा क्रमशः काठमाडौं, पोखरा, भरतपुर, ललितपुर र विरगञ्ज महानगरपालिका हुन् ।

    सबैभन्दा कम जनसंख्या भएका ५ नगरपालिकाहरुमा डोल्पा जिल्लाको ठूलीभेरी र त्रिपुरासुन्दरी, संखुवासभा जिल्लाको मादी, तेह्रथुम जिल्लाको लालिगुराँस र दोलखा जिल्लाको जिरी नगरपालिका पर्दछन् ।

    सबैभन्दा धेरै जनसख्या भएको काठमाडौं महानगरपालिकामा ८,६५,९०६ र सबैभन्दा कम जनसंख्या भएको ठूलीभेरी नगरपालिकामा १०,१८७ जनसंख्या रहेको छ ।

    २० हजार भन्दा कम जनसंख्या हुने नगरपालिकाको संख्या १४ रहेको छ भने १ लाख भन्दा बढी जनसख्या हुने नगरपालिकाको संख्या ३९ वटा रहेको छ ।

    जनघनत्व

    २०७८ सालको जनगणनाको प्रारम्भिक नतिजा अनुसार नेपालको जनघनत्व १९८ जना पुगेको छ, जुन २०६८ सालमा १८० मात्र थियो ।

    भौगोलिक क्षेत्रअनुसार हेर्दा २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार पनि सबैभन्दा धेरै जनघनत्व तराई क्षेत्रमा ४६१ प्रतिवर्ग किलोमिटर र सबैभन्दा कम हिमाली क्षेत्रमा ३४ प्रतिवर्ग किलोमिटर रहेको छ ।

    २०६८ सालमा पनि सबैभन्दा धेरै जनघनत्व तराई क्षेत्रमा ३९२ प्रतिवर्ग किलोमिटर र सबैभन्दा कम हिमाली क्षेत्रमा ३४ प्रतिवर्ग किलोमिटर रहेको थियो

    प्रदेशहरु मध्ये मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा बढी ६३६ जना प्रति वर्ग कि.मि.मा बसोवास गरेको देखिन्छ जुन २०६८ मा ५६१ रहेको थियो ।

    हाल सबैभन्दा कम कर्णाली प्रदेशमा ६१ जना प्रति वर्ग कि.मि. मा बसोवास गरेको देखिन्छ ।

    दोस्रो र तेस्रो धेरै जनघनत्व भएका प्रदेशमा बागमती र लुम्बिनी प्रदेश रहेका छन् ।

    जिल्लागत रूपमा जनघनत्व

    राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रारम्भिक नतिजा अनुसार काठमाडौं जिल्लामा सबैभन्दा धेरै ५,१०८ जना प्रति वर्ग किलोमिटर र मनाङ जिल्लामा सबैभन्दा कम ३ जना प्रतिवर्ग किलोमिटर जनघनत्व रहेको छ ।

    जनघनत्वको आधारमा भक्तपुर, ललितपुर, धनुषा र महोत्तरी क्रमशः धेरै जनघनत्व रहेका दोस्रो, तेस्रो, चौथो र पाँचौं जिल्लाहरू हुन् ।

    मनाङ, मुस्ताङ, डोल्पा र हुम्ला जिल्लामा १० भन्दा कम जनघनत्व रहेको छ ।

    तराईमा सबैभन्दा कम जनघनन्व भएको जिल्लामा उदयपुर (१६६) र पहाडमा रुकुम पूर्व (३५) पर्दछन् ।

    प्रतिकृया दिनुहोस्

    शोकमा रहेका डा लम्साललाई राहत, सचिवमा पदोन्नति गर्ने सरकारको निर्णय

    शिक्षा सेवाका सहसचिव डा हरि लम्सालको सचिवमा पदोन्नति भएको छ । स्याङ्जा स्थायी घर भइ...

    आजबाट एसईई शुरु, बेमौसमी वर्षाले परीक्षार्थी बिरामी हुने जोखिम

    भक्तपुर । माध्यमिक शिक्षा उतीर्ण परीक्षा एसईई(कक्षा-१०) आज बिहीवारबाट शुरु भएको छ । एसईईको पहिलो...

    जनप्रतिनिधि पार्टी नभई जनता केन्द्रीत हुनुपर्नेमा सांसद थापाको जोड

    भक्तपुरका प्रतिनिधि सभा सदस्य सांसद दुर्लभ थापाले जनप्रतिनिधिहरुले पार्टीको नभई जनताको आश्यकता हेरेर काम गर्नुपर्नेमा...

    मध्यपुर थिमिको बोडेमा चैत २६ गते धिमे प्रतियोगितासंगै सांस्कृतिक मेला र मिनी फुड फेस्टिवल

    भक्तपुरको मध्यपुर थिमिस्थित प्राचिन शहर बोडेमा उपत्यकाब्यापी धिमे बाजा प्रतियोगिता तथा सांस्कृतिक मेला हुने भएको...

    ललितपुरमा २ युवाको हत्या आरोपी ४ सार्वजनिक

    ललितपुर । ललितपुरको ढोलाहिटीमा दुई युवाको हत्या भएको घटनामा संलग्न भएका आरोपीहरूलाई प्रहरीले सार्वजनिक गरेको...