News Portal

  • भक्तपुरको हनुमानघाटमा माघव्रत, व्रतालुको संख्यामा कमी

    निशा कुस्मा भक्तपुर, २५ पुस
    ३०५० पटक
    भक्तपुर, २५ पुस

    बिहान सबेरैको कुरो थियो । मानिसहरुको चहलपहल धेरै थियो । कोहि भगवान लिन जाने तरखरमा थिए त कोहि व्यवस्थापनको कार्यमा व्यस्त देखिन्थे । यो व्यस्तता अन्त कतैको नभएर भक्तपुर हनुमानघाटको थियो ।

    हो, आज भक्तपुरको हनुमानघाटमा मानिसहरुको भीड थियो । त्यो भीड भगवानको दर्शन गर्ने भक्तहरुको थियो । आज पुस शुल्क पुर्णिमाको दिन । हुन्दु धर्मावलम्बीहरुको एक महत्त्वपूर्ण दिन । श्रीस्वस्थानी व्रतकथा तथा माधवनारायणको पूजा आराधना सुरु गरिने दिन हो आज ।

    आजबाट सुरु भएको श्रीस्वस्थानी व्रतकथा तथा माधवनारायणको पूजा आराधना एक महिना सम्म चल्छ । प्रत्येक वर्ष पौष शुक्ल पूर्णिमादेखि माघ शुक्ल पूर्णिमासम्म एक महिनासम्म हरेक दिन घरघरमा स्वस्थानी कथा भन्ने र सुन्ने गरिन्छ । श्रीस्वस्थानीको व्रत बसेमा वा कथा सुनेमा मनोकांक्षा पूरा हुने धार्मिक विश्वास रहेको छ ।

    सोहि विश्वासका साथ भक्तपुरको हनुमानघाटमा व्रत बस्नेको संख्या जम्मा १७ रहेको छ । जसमा महिला ३ जना छन् भने पुरुष १४ जना रहेका छन् । गत वर्षको तुलनामा महिला व्रतालुको संख्यामा कमी आएको छ ।

    ‘पहिले भक्तपुरमै ब्रह्मायणी घाट, हनुमानघाट र चुपिंग घाट गरी तीन ठाउँमा व्रत बस्ने चलन थियो तर अहिले हनुमानघाटमा मात्रै सिमित भएको छ’ संस्कृतिविद ओम धौवडेलले भक्तपुर पोस्टसंग भने । उनका अनुसार यहाँको माघव्रतमा व्रतालुको संख्या घट्नुमा व्रत बस्ने विधिमा कठिनाई भएको अनुमान गरेको छ । सोहि कठिनाईले गर्दा भक्तपुरकै स्थानीय व्रतालु पनि साँखुमा व्रत बस्न जाने गरेको उनको भनाई छ।

    संस्कृतिविद धौवडेलले व्रतालुको शरीर त के छायाँमा पनि छुन हुँदैन भन्ने जनविश्वास रहेको बताए । माघव्रतको समयमा खान खाने बेलामा कुनै कारणबस खानामा कपाल या कनिका आएमा व्रतालुले सो खान समेत खान नहुने विधि रहेको जानकारि गराए । त्यस्तैगरी व्रत सकेर नारायण पुजा जाँदा माधब नारायण भनेर जप्दै जानु पर्ने बताएका छन् ।

    ‘यहाँका विधिमा कठिनाई भए पनि एउटा फाइदा छ, व्रतालुले पुरै एकै महिना व्रत बस्नु पर्दैन’ संस्कृतिविद धौवडेलले भने, ‘आफुलाई कति दिन बस्न मन पर्छ, पुरै एक महिना, १४ दिन, ७ दिन या समापनको एकै दिन, जति दिन मन पर्यो त्यति दिन व्रत बस्न पाइन्छ ।’

    दोश्रो कारण भनेको प्रचारप्रसारको कमी रहेको संस्कृतिविद धौवडेल बताउँछन् । उनले भक्तपुर हनुमानघाटमा बसिने माधब नारायणको व्रतकथामा यहाँका स्थानीय नेवारले मात्र उपस्थिति जनाउन पाउने कुराको अवगत गराए । माधब नारायण व्रतकथाको प्रचारप्रसार राम्ररी गर्न सकेको खण्डमा यहाँ पनि व्रतालुको संख्यामा वृद्धि हुन सक्ने उनको भनाई छ ।

    भक्तपुर नगरपालिकाको अगुवाईमा हनुमानघाट परिसरमा पुननिर्माणका कार्य भइ रहेको छ ।माधब नारायणको विशेष पुजा गर्नु पुर्व स्नान गर्न खोलामा पोखरी निर्माण गरेको छ । सो पोखरीमा खोलामा बग्ने ढल मिसिएको पानी नजाने गरे व्यवस्था मिलाएको श्री माधवनारायण व्रतधलं सेवा समिति भक्तपुरले जनाएको छ ।

    यसरी सुरु भयो हनुमानघाटमा माघव्रत

    प्राचिनकालदेखि नेपाल धार्मिक, ऎतिहसिक, साँस्कृतिक एवं तीर्थस्थलको रुपमा परिचित छ । विभिन्न पुराण धर्मग्रन्थ, महात्म्य र इतिहासमा भक्तपुर धार्मिक, साँस्कृतिक रुपमा विकास हुँदै पुण्यभुमिकै रुपमा रहेको देखिन्छ । हक्तापुर्को पुर्वपट्टि रहेको हनुमानघाट क्षेत्र पनि एक तिर्थस्थल पुण्यभूमि हो । जहाँ वीरा, भद्रा, तामसा नामका नदीहरुको त्रिवेणीको रुपमा प्रवाहित भइरहेको छ ।

    ओमकार आकारको मसान, बाल्मिकेश्व्र, किरातेश्वर, सितालामाई, रामसिता, वीर हनुमान र माधवनारायण आदि धेरै देवीदेवताका मुर्तिहरु स्थापित हनुमानघाट नेपालभाषामा खोंह्रे नामले प्रख्यात छ ।

    तेत्रायुगमा पुरुषोत्तम भगवान श्री राम अवतारको पूर्ण कथा पवित्र रामायाण ग्रन्थ लेख्ने अभिप्रायले महर्षि श्री बाल्मिकीले उचित स्थानको खोजीको सिलसिलामा हनुमानघाट पुगेका थिए । उनले त्यहाँ पबित्र वीरा, भद्रा, तामसा नदीहरुको संगमस्थल त्रिवेणी बगिरहेको देख्दा र वरपरका प्राकृतिक दृश्यहरु पनि मनोरम देखिएकोले ग्रन्थ लेख्न उत्तम ठानी सोहि स्थानमा आश्रम कायम गरि पवित्र ग्रन्थ रामायाण कथा लेखिएको भन्ने किम्वदन्ती नभई अन्य ग्रन्थहरुमा उल्लेख गरिएको छ ।

    यहि क्षेत्रमा ने.स. ७२२ माघ धलं नामक व्रतधर्म माघ महिनाभरि माधव नारायणको अनुष्ठान गरि माघ पुर्णिमा कथा सुन्ने चलन चलि आएको कुरा पुरानी थ्या: सफु (किताब) मा उल्लेख गरिएको छ । उक्त व्रतानुष्ठान भक्तपुरका राजोपाध्याय ब्रह्माणहरुले पनि चलाउँदै आएका थिए ।

    यस्तै ने.स. ८४९ मा रणजित मल्लले आफ्ना छो राहरुलाई यस व्रतमा संलग्न गराई माधव नारायाण, लक्ष्मी, सरस्वतीको ढुंगाको मुर्ति हनुमानघाटमा स्थापना गरी उक्त व्रतधर्म भक्तपुर उपाकर्म गुठीबाट आलोपालो चलाएका थिए ।

    रणजित मल्लको समयमा ब्रह्माणहरुको नाम, थर र सालसमेत लेखि एउटा पन्जिका पनि लेखिएको थियो । कल्याण राजदेव उपाध्यायले मात्र धलंको व्रताबिधि नीतिनियम र देश परिक्रमाको क्रम आदि व्यवस्थित गरेको देखिन्छ । त्यसको आधार उसबेला सयौं व्यक्ति व्रत बसेको र धेरै जना जलासयन बस्ने गरेको र ठाउँ- ठाउँमा माधव नारायणको परिक्रमा चलाएको देखिन्छ ।

    मल्ल कालमा यो व्रत धलं श्रद्धालुहरुले केहि वर्ष चले पनि निरन्तरता पाएन । त्यस कारण आफ्ना स्थानमा पहिले देखि चलि आएको चलन पुन: चलाई धार्मिक भजन विकास गर्न र समाजमा सुख, शान्ति र समृद्धि ल्याउन वि.स. २०४२ सालतिर काम गर्न जोश जाँगर भएका श्रद्धालु भक्तजनहरुले ‘माघव्रत ‘ को पुनरुत्थान गरे । यसरी श्रद्धावान जनताको श्रम, शक्ति र श्रोतको परिचालन गरी हनुमानघाटमा माधव नारायणको पुजा, व्रतकथा श्रवण आदि चलेको हो । यो हाल सम्म पनि परम्पराकै रूपमा चलि आएको देखिन्छ ।

     

    प्रतिकृया दिनुहोस्

    शिक्षा विधेयकका लागि सदन र सडकबाट दबाब आवश्यक : प्रचण्ड

    नेकपा(माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष एवं पूर्व प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले विद्यालय शिक्षा विधेयक पारित गर्न सदन...

    ढाकामा खेलेका नेपाली बक्सिङ्ग खेलाडी र प्रशिक्षकलाई सम्मान

    बंगलादेशको ढाकामा आयोजित जी फाइट साउथ एसियन बक्सिङ्ग च्याम्पियनसिपमा सहभागी नेपाली खेलाडी तथा प्रशिक्षकलाई सम्मान...

    रास्वपा भलिवलजस्तै जति थचार्याे उति माथि जाने जिकिर, भक्तपुरमा शनिवार शक्ति प्रदर्शन

    राष्टिय स्वतन्त्र पार्टी भक्तपुरका नेताहरुले पार्टीमाथि सरकारले दमनको नीति लिएको दावी गरेका छन् । पार्टी...

    बास बस्न आएका वीरबहादुरको हत्या गरी फरार रहेकी प्रतिवादी १५ वर्षपछि प्रहरी फन्दामा

    कर्तव्य ज्यान मुद्दामा फरार प्रतिवादी १५ वर्षपछि प्रहरीको फन्दामा परेकी छन् । घटनाको १५ वर्ष...

    गृहमन्त्रीका नक्कली पीए पक्राउ

    गृहमन्त्रीका नक्कली ‘पीए’ प्रहरी फन्दामा परेका छन् । गृहमन्त्री रमेश लेखकको ‘प्रमुख स्वकीयसचिव(पीए) हुँ’ भन्दै ...