News Portal

  • आज माघेसङ्क्रान्ति मनाइदै : यस्तो छ यसको महिमा

    गीता अधिकारी१ माघ
    १५४० पटक
    १ माघ

    विविध भाषाभाषी भएको हाम्रोजस्तो मुलुकमा हरेक दिन कुनै न कुनै चाडपर्व पर्ने गर्छन् । आज माघ १ गते । आजको दिनलाई हामी माघेसङ्क्रान्तिको रूपमा मनाउने प्रचलन छ । आजको दिनमा कतिपय स्थानमा ठूलो मेला, हाटबजार लाग्ने गर्छ । माघेसङ्क्रान्तिसँग जोडिएका खानेकुरामा घिउ, चाकु, तिलको लड्डु, तरुल, सेल, फुलौरा आदि पर्छन् । आजको दिनलाई मकर सङ्क्रान्ति, माघी आदि नामले पनि चिनिन्छ । आजको दिन सरकारले सार्वजनिक बिदा दिने गरेको छ ।

    ज्योतिष पण्डित भरतमणी मरासिनीका अनुसार सौर तिथिको हिसाबले माघेसङ्क्रान्तिदेखि सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गरी उत्तरायण हुने हुनाले यसलाई मकर सङ्क्रान्ति भनिएको हो । त्यस्तै पशुपतिस्थित सूर्यघाट मेलमिलापका केशवप्रसाद चौलागाईं भन्नुहुन्छ– सामान्यतया सूर्यले सबै राशिलाई प्रभावित गरे पनि सूर्यको कर्कट राशि (साउनेसङ्क्रान्ति) र मकर राशि (माघेसङ्क्रान्ति) प्रवेशलाई धार्मिक दृष्टिले महŒवपूर्ण मानिन्छ, यो दिनदेखि सूर्य दक्षिणी गोलार्धबाट उत्तरी गोलार्दतर्फ प्रवेश गर्ने भएकोले दिन लामो र रात छोटो हुँदै जान्छ । सूर्यले धनु राशिबाट मकर राशिमा सङ्क्रमण गरेको दिन भएकाले यस दिनको नाम मकर सङ्क्रान्ति रहन गएको र सूर्यको उदय बिन्दु दक्षिणतर्फबाट उत्तरतर्फ सर्ने भएकाले यस दिनबाट उत्तरायण शुरु हुन्छ अनि उत्तरायणको अवधिमा तुलनात्मक रूपमा दिन लामा हुने र तापक्रममा वृद्धि भई गर्मी मौसमको प्रारम्भ हुने, त्यसैले पनि यस दिनको छुट्टै खगोलीय महŒव रहेको चौलागाईं बताउनुहुन्छ ।

    आजको दिन हाम्रो देशभर विभिन्न पवित्र नदी, सागर तथा त्रिवेणीमा स्नान गरी मन्दिरमा पूजाआजाका साथै घिउ, चाकु, तिलको लड्डु र तरुलजस्ता खाद्यवस्तु खाएर मनाइन्छ । आजको दिनमा देवघाट, बराहक्षेत्र, रिडी, पनौती, दोलालघाट, कन्काईलगायतका नदी र घाटमा स्नान, दान, श्राद्ध आदि गर्नेको ठूलो भीड लाग्छ । माघेसङ्क्रान्तिलाई विभिन्न भेग र विभिन्न जाति समुदायले भिन्नभिन्न ढङ्गले मनाउने प्रचलन छ । यस पर्वलाई थारू समुदायले माघी भनेर मनाउँछन् र नयाँ वर्षको रूपमा मान्ने गर्छन् । आजको दिनलाई छेत्री, बाहुन, राई, लिम्बू, नेवार, गुरुङ, मगर आदि सबैले आ–आफ्ना तरिकाले मनाउने गरेको पाइन्छ ।

    उपत्यकामा यस पर्वलाई ‘घिउ, चाकु, सँल्हु’ भनिन्छ खास गरी नेवारहरूले । आजको दिन चाकुमा तिल मिसाएर लड्डु बनाई खाने र दान दिने गरिन्छ भने भक्तपुरको टौमढी टोलमा तिलमाधव नारायणको मन्दिरमा मेला लाग्ने र दीपङ्कर बुद्धको पूजा हुने गर्छ । तिलमाधव नारायणको मन्दिरमा चढाइएको घिउ सन्तान नभएका महिलाले नुहाइधुवाइ गरी शुद्ध भई खाएमा सन्तान प्राप्ति हुने विश्वास रहिआएको त्यहाँका पुजारी बताउनुहुन्छ, अर्को उपत्यका नजिकैको पनौतीमा मकर मेला लाग्छ । नुवाकोट जिल्लामा यस दिनलाई विशेष रूपमा मनाउने गरिन्छ । नुवाकोटका विभिन्न ठाउँमा गोरु जुधाएर आजको दिन मनोरञ्जन लिने गरिन्छ । नुवाकोटको बेत्रावती र तारुकाको गोरु जुधाइ प्रसिद्ध रहेका छन् । आजको दिन गोरु जुधाइ हेर्न ठूलो सर्वसाधारणको भीड लाग्ने गर्छ ती ठाउँमा ।

    पूर्व इलामको माइबेनी, झापाको कन्काई नदी, सुनसरीको बराह क्षेत्रमा आज विशेष मेला लाग्ने गर्छ भने मैथिली समुदायमा आजको दिनलाई तिला सङ्क्रान्तिको रूपमा मनाउने गरिन्छ । तराईमा यसदिन खिचडी, तिल र लड्डुलगायतका परिकार बनाएर खाने गरिन्छ । पश्चिम नेपालको रिडीमा आज विशेष मेला लाग्ने गर्छ । त्यस्तै देवघाटमा आजको दिनमा स्नान गर्नेको भीड लाग्ने गर्छ ।
    नेपाल रहेका थारू समुदायको आजको दिन सबैभन्दा ठूलो पर्व हो । आजको दिनलाई माघी पर्वका रूपमा मनाइन्छ । थारूहरूले छोरीचेलीलाई उपहार दिने, सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउने दिन, नयाँ आर्थिक वर्ष शुरु हुने दिन घरसल्लाह गर्ने पर्व, अगुवा चुन्ने दिन भएको सञ्चारकर्मी दिपेशराज थारू बताउनुहुन्छ ।

    आजको दिन मगर जातिले विशेष पर्वको रूपमा धुमधामसँग मनाउने गर्छन् । मगरहरूको यो राष्ट्रिय पर्वको रूपमा घोषणा भइसकेको छ । आजको दिनलाई पूर्व र पश्चिम मगरहरू भिन्न विशेषता र प्रकृतिमा मनाउने गरेको पाइन्छ । माघेसङ्क्रान्तिलाई मगर समुदायले तीन दिनसम्म धुमधामका साथ चेलीबेटी पुज्ने र पितृ पूजा गर्ने पर्वका रूपमा मनाउने गरेको पाइन्छ ।

    देशको विविधतासँगै धेरै समुदाय जात–जातिले आ–आफ्नै तरिकाले आजको दिनलाई मनाउने गर्छन् । यस्ता चाडपर्वले हामीलाई एकै सूत्रमा बाँध्ने काम गरेका छन् । देशको वर्तमान राजनीतिले हामीलाई अलग–अलग राख्न खोजे पनि हाम्रा पर्व र संस्कृतिले हामीलाई जोड्ने गर्छन् । यही नै हाम्रो विशेषता हो । यसलाई कामय राख्न सक्नु नै वर्तमान युवा पुस्ताको चुनौती हो । हाम्रो भाषा, साहित्य, कला र संस्कृति भनेको हाम्रो कुन कालखण्ड कस्तो थियो भनेर पहिचान गर्ने आधार पनि हो । त्यसैले हामी सबैलाई जोड्ने यस्ता चाडपर्वलाई हामी सबैले मिलेर मनाउँ र संस्कृतिमार्फत राष्ट्रिय एकतामा जोड दिउँ ।

    प्रतिकृया दिनुहोस्

    परीक्षा नियन्त्रक शर्मालाई पितृशोक

    राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड परीक्षा नियन्त्रण कार्यालय (कक्षा १२) का परीक्षा नियन्त्रक कृष्ण शर्मालाई पितृशोक परेको...

    नेपालको समृद्धिका लागि बिआरआई महत्वपूर्ण

    चीनको महत्वपूर्ण विश्वव्यापी परियोजना बीआरआईमार्फत नेपालको समृद्धि सम्भव हुने राजनीतिज्ञहरुले बताएका छन् । फ्रेण्डसिप फोरम...

    मिस एण्ड मास्टर लिटिल स्टार मदरल्याण्ड सिजन-२ सम्पन्न

    मिस एण्ड मास्टर लिटिल स्टार मदरल्याण्ड सिजन २ सम्पन्न भएको छ । भक्तपुरको सुर्यविनायक नगरपालिका...

    ५ दिने भक्तपुर महोत्सव आज सकिदैं

    ५ दिने भक्तपुर महोत्सव आज सकिदैंछ । गत २८ मङ्सिरबाट शुरु महोत्सवले भक्तपुर नगर बेहुली...

    सूर्यविनायक प्याब्सनमा काफ्लेको नेतृत्वमा ७ सदस्यीय कार्यसमिति

    निजी तथा आवासीय विद्यालय अर्गनाइजेसन नेपाल(प्याब्सन) को सूर्यविनायक नगर समितिमा नयाँ नेतृत्व चयन भएको छ...