भक्तपुर, ३ चैत्र २०७९ यथार्थवादी निर्देशक प्रताप सुब्बाको बिहिबार निधन भएको छ । अस्वस्थताका कारण भारतको सिलीगुडीस्थित एक अस्पतालमा उपचारत ७८ वर्षीय सुब्बाको बिहिबार बिहान निधन भएको पारिवारिक श्रोतले जनाएको हो ।
केही वर्षयताबाट उनी परिवारका साथ भारतको दर्लिलिङमा बस्दै आएका थिए । उनको निधनप्रति धेरैले दुःख व्यक्त गर्दै श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका छन् । दिवंगत सुब्बालाई बिहीबार नै दार्जिलिङ लगेर अन्त्यष्टि गरिने बताइएको थियो ।
२००१ सालमा दार्जिलिङमा जन्मिएका प्रताप सुब्बाले कलकात्तमा भारतीय फिल्ममा काम गर्ने क्रममा त्यति बेलाका चर्चित निर्देशक सत्यजीत रेसँग भेट्ने अवसर पाएका थिए । भारतबाट १९५५मा निर्देशक सत्यजीत रेले फिल्म पाथेर पञ्चेली बनाएर फ्रान्सबाट सुरु भएको ‘न्यु वेभ’ फिल्म अभियानलाई भारतबाट अघि बढाएका थिए । निर्देशक रेबाट प्रभावित सुब्बाले २०३५ सालमा न्यु वेभ अभियानलाई पछ्याउँदै नेपालमा चलचित्र ‘परालको आगो’ निर्देशन गरेर फरक धारको नेपाली सिनेमाको यात्रा अघि बढाएका थिए ।
गुरुप्रसाद मैनालीको कथामा निर्माण भएको सुब्बाको फिल्म परालको आगो त्यतिबेला निकै रुचाइएको थियो । सत्यजीत र अर्का भारतीय निर्देशक मृणाल सेनलाई आदर्श मन्दै आएका प्रताप सुब्बाले नोपली चलचित्र उद्योगमा आफ्नो निर्देशनमा करिब एक दर्जन चलचित्र पस्किएका थिए । उनले एक दशक अघि फिल्म ‘सिमलको भुवा’ निर्देशन गर्ने भने पनि यो फिल्म निर्माण हुन सकेन ।
दार्जिलिङबाट फिल्म परालको आगो बनाएपछि आफ्नो निर्देशनमा प्रताप सुब्बाले अर्को चलचित्र बाँच्न चाहनेहरू, मसाल, कहीँ अँध्यारो कहीँ उज्यालो जस्ता चलचित्र पनि दार्जिलिङबाट बनाएका थिए । त्यतिबेला नेपाल सिनेमाबाट नेपाली मूलका भारतीयलाई नेपालसँग जोड्नो निर्देशकका रूपमा परिचित थिए । कलकात्ता र मुम्बईमा रहेर नेपाली चलचित्र निर्माण निर्देशन गरेका उनी काठमाडौं आएर यतै चलचित्र निर्देशनमा अघि बढेका थिए । उनले नेपालमा दिदी, चट्याङ र भीष्म प्रतिज्ञाजस्ता केही सफल चलचित्रसमेत निर्देशन गरे । यी चलचित्र कलात्मकसँगै व्यावसायिक रूपमा पनि सफल मानियो ।
२०५० को दशकमा ‘डायमन्ड फिल्म इन्टिच्युट’ स्थापना गरेर उनले नेपाली चलचित्रमा कैयौं कलाकार, निर्देशकलाई जन्माए । धेरै कलाकारको गुरुका रूपमा परिचित उनको डायमन्ड फिल्म इन्टिच्युट बन्द भएपछि सुब्बाले ‘सने युनिभर्स’ स्थापना गरे । यो इन्टिच्युटबाट सुब्बाले चलचित्र निर्देशन, छायांकन, सम्पादन जस्ता विधामा विज्ञबाट प्रशिक्षण दिए । यसरी नेपाली चलचित्रमा कलाकार र निर्देशकसँगै उनले छायाँकार र सम्पादक पनि त्यत्तिकै मात्रामा जन्माएका थिए । सोही कारण पनि उनी नेपाली चलचित्र उद्योगका धेरै निर्देशक, कलाकार तथा प्राविधिकका कुशल गुरुका रूपमा परिचित थिए । उनी आफैं कुशल फिल्म लेखक पनि थिए । आफूले निर्देशन गरेका मात्र हैन, अन्य थुप्रै चलचित्रमा पनि उनले स्कृप्ट राइटर भएर काम गरेका थिए ।
नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म फेस्टिबलमा विशेष अतिथि भएर गतवर्ष काठमाडौं आएका उनले आफ्नो फिल्म यात्रा र आफूले नेपाली चलचित्रमा ल्याएको परिवर्तनका बारेमा चर्चा गरेका थिए । त्यसपछि फेरि दार्जिलिङ फर्किएका चलचित्र निर्देशक तथा लेखक प्रताप सुब्बा बिहीबार भौतिकरूपमा अस्ताएका छन् । तथापि, आफूद्वारा निर्देशित चलचित्रले उनलाई नेपाली चलचित्रवृत्तमा चिरकालसम्म जीवित राख्ने छ ।