भक्तपुर, ४ भदौ २०८१भक्तपुरमा गाईजात्रा पर्व शुरु भएको छ । सोमबार साँझ दरवार क्षेत्रस्थित तलेजु मन्दिरबाट जात्रा शुरु भएको हो ।
८ रात ९ दिन लामो समय सम्म मनाइने भक्तपुरको गाईजात्रा जनै पूर्णिमादेखि श्री कृष्णाजन्माष्टमी सम्म चल्ने गर्दछ । सोमबार साँझबाट शुरु भएपनि यसको विशेष दिन भनेको आज मंगलवार नै हो । मंगलवार बिहानैबाट शुरु भएको गाईजात्रा भक्तपुरमा भव्य भैरहेको छ । उपत्यका र आसपासका हजारौ जात्रालुहरुले गर्दा भक्तपुरमा भीड बढेको देखिन्छ ।
मंगलबार गाईजात्राको विशेष आकर्षण साँंझमा हुने गर्दछ । भैलद्य (परालबाट बनाइएको गाईको प्रतिक) सहितलाई अघि लगाएर तहामच्चा निकाल्ने र साथमा घिन्ताङ्ग घिसी ट्वाक्क गर्दै हास्दै खेल्दै आउने समूह नै जात्राका प्रमुख आकर्षण हुन् ।
यो हेर्न भक्तपुरमा मानिसहरुको भीड लागेको छ । बिदेशी पर्यटक समेत जात्राको रमाइलो हेरेर र सामेल भएर आनन्द लिइरहेका छन् । भक्तपुरमा आज सापारुको दिन र त्यस पछिको सात दिनसम्म पनि विभिन्न नाच, व्यङगात्मक नाटक, झाकी र साँस्कृतीक कार्यक्रमहरू प्रर्दशन गर्ने प्रचलन छ । तलेजु भवानीको तहामच्चाको नगर परिक्रमाबाट सापारु शुरु हुने र बेलुकापख भैरव र भद्रकालीको तहामच्चा ल्याएपछि समाप्त हुने गर्दछ ।
वर्षभरि दिवङ्गत भएका आफन्तहरुको सम्झनामा नेवा:समुदायमा गाई सहित निकालिने जात्रा गाईजात्रा हो । नेपाल भाषामा यसलाई सापारु भनिन्छ । नेपाल भाषामा ‘सा’ भन्नाले ‘गाई’ र ‘पारु’ भन्नाले ‘प्रतिपदा’ भन्ने बुझिन्छ । शुक्ल प्रतिपदामा गाई निकाल्ने पर्व नै सापारु अर्थात गाईजात्रा पर्वको रुपमा प्रख्यात रहेको छ ।
साक्षात गाई अथवा गाईको स्वरुपमा स्रिङ्गारिएर ल्याइएको साः लाई भक्तपुर नगरभरि घुमाइदै छ । साथै त्यसको अगाडि बालबच्चादेखि बुढाबुढीहरुसम्म कोही धूप बालेर आइरहेको छन् त कोही दुई वटा लठ्ठी जुदाउँदै घिन्ताङ्गघिसीं ट्वाक्क खेल्दै गरेका देखिन्छन । एक वर्षभित्र मृत्यु भएकामध्ये उमेर नपुगेका बालबालिकाहरूको साँचा अर्थात डोकोलाई गाईको रूपमा सिंगारेर नगर परिक्रमा गर्ने र उमेर पुगेका व्यक्तिहरूको ताहामच्चा अर्थात चार वटा बाँस प्रयोग गरी गाईको प्रतिक बनाइ नगर परिक्रमा गरिएको छ ।
मृतकको सम्झनामा ठट्टा र रमाइलो गर्दै गरिने गाईजात्राले मृत्युको सास्वत सत्यलाई स्वीकार गरि बाच्न प्रेरित गर्ने पर्व भएको संस्कृतीविदहरु बताउँछन् ।
मल्ल कालका राजा प्रताप मल्लले पुत्रशोक परेर विहृवल भएकी आफ्नी रानीलाई दुनियाले पनि यस्तै शोक बेहोर्नुपर्छ भन्ने देखाउन जनतालाई आ-आफ्नो मरेका व्यक्तिका नाममा सापारु निकाली सहर परिक्रमा गराउन आदेश दिएको र यतिले पनि रानीको मन शान्त हुन नसकेकापछि विभिन्न प्रकारका प्रहसन तथा व्यङग्यात्मक कार्यक्रम पनि गराउने आदेश दिएअनुरूप गाइजात्राको प्रचलन चलेको जनविश्वास रहेको छ ।
भक्तपुर जिल्लाकै मध्यपुर थिमीमा भने सापारु राँको बालेर मनाइने चलन छ ।